Starlink İnternet Devrimi

Bu içerikte Elon Musk’ın uzaydan internet sağladığı proje Starlink nedir? Abonelik ücreti ne kadardır? Nasıl çalışır? gibi soruları yanıtlayacağız.

Starlink kısaca insanların internete doğrudan uzaydan bağlanmasını sağlayan bir uydu internet projesi. Ancak bu ayakları yere basmayan, belirsiz bir gelecekte yaşamlarımıza konuk olacak bir proje değil. Bugün kullanabileceğimiz, dünyadaki iletişim devrimine çağ atlatacak, yeryüzündeki birçok telekomünikasyon şirketinin fişini çekebilecek bir iş

Düşünelim: Eğer Türkiye’de büyük bir kentte yaşıyorsanız, yaşadığınız semt de seçkin ya da yeni yapılandırılan bir semtse evinize kadar gelen fiber kablolar ile saniyede 100 megabite internet hızına kolayca erişmeniz olanaklı. Ancak kırsal bir alandaysanız, sürekli yolculuk ediyorsanız ya da apartmanınıza hizmet veren yalnızca iki internet sağlayıcısı varsa saniyede 20 megabite hatta 0.8 megabite kadar düşen hızlarla karşılaşma olasılığınız da var. Daha da kötüsü evinizde internet altyapısı olmayabilir ve 4,5 ya da 5G ile görece başarılı ancak çok yüksek abonelik ücretlerine sahip mobil modemler kullanmak zorunda kalabilirsiniz.

Evet altyapının bulunmadığı bir yerde yaşamanız yaşam boyu bundan yoksun kalacağınız anlamına gelmez. Firmalar fiber ağlarını genişletmek için her gün yeni yatırımlar yapıyorlar ancak gene de fiber bağlantıyı yüz binlerce müşteriye ulaştırmak amacıyla bir kente yatırım yapmakla küçük bir ilçeye ya da kırsal bir alana yatırım yapmak arasında ciddi bir kârlılık farkı var. Bu nedenle de herkesin fiber bağlantıya sahip olması oldukça geç ya da bir bölümümüz için olanaksız olabilir.

Starlink’in 499 dolarlık uydusu yenilikçi teknolojilere uygun rakamlarla ulaşmış.

İşte Elon Musk’ın sahibi olduğu SpaceX firması ile uzaya gönderilen Starlink uyduları tam da bu sorunu çözmek üzere dünyanın herhangi bir yerinden şimdilik saniyede ortalama 150 megabite hızla internet servisi sunmaya başladı. Geçtiğimiz aylarda çıkan Hiç Yoktan İyidir Betasıyla da sınırlı sayıda kullanıcının hizmetine açıldı.

Aşağıda Starlink’e ilişkin merak edilen soruları yanıtlayacak ve karşılaşabileceği sorunları tartışacağız. İlk ve en önemli soruyla başlayalım.

Starlink’e Nasıl Üye Olurum?

Henüz beta aşamasında olan proje ne yazık ki tüm dünyayı kapsamıyor ve sınırlı bir bölge için erişime açıldı ve dilerseniz starlink.com adresinden abonelik hizmetinizi başlatabiliyorsunuz. Web sitesine girerek şu an için adresinizin uygun olup olmadığını kontrol edebilir ve bölgenize uygun bir uydu varsa aboneliğinizi başlatabilir, çanağınız gelince keyifle kullanmaya başlayabilirsiniz. Eğer bulunduğunuz bölge hizmet almaya henüz uygun değilse de ne zaman almaya başlayabileceğinize ilişkin bilgi sunuluyor.

Starlink’in şu an 15 bin civarı kullanıcısı var. Ancak geçtiğimiz Şubat ayında yayımlanan istatistiklere göre ABD genelinde kullanacağı günü bekleyen yüz binlerce kullanıcıya sahip (bu arada ilk gelen alır gibi bir sıra sistemi olduğunu belirtelim). Şimdiden yer ayırtırsanız iade edilebilir bir biçimde 99 dolarlık bir depozito yatırarak yerinizi önden ayırabiliyorsunuz.

Starlink’in Aylık Ücreti Ne kadar?

Starlink’in şu an aylık ücreti 99 dolar. Uydudan internete bağlanmak için tek seferliğine satın alacağınız çanak anten ise 499 dolarlık bir fiyat etiketine sahip. Bu çanağı inanılmaz gelişmiş bir modeme benzetebiliriz. Gelecekte aylık ücretini tüm dünya için 10 dolar’a çekmeyi tasarladıklarını da belirtelim. Şu an elbette ucuz değil ancak şimdi bile kırsalda ve zorlu koşullarda yaşayanlar için ciddi bir alternatif.

Peki Starlink Nasıl Çalışıyor?

Elon Musk’ın sahibi olduğu Starlink, gene Elon Musk’ın sahibi olduğu SpaceX ile uydularını yörüngeye fırlatıyor ve biz de satın aldığımız gelişmiş küçük çanak antenlerle bu uydulara bağlanarak internete erişiyoruz. Aşağıda SpaceX’in kamyon gibi uzaya gidip gelebilen roketlerinden birine yerleştirilen bazı Starlink uydularının uzaya gönderildiği bir video yer alıyor.

Uydu internet teknolojisi aslında yıllardır var. Temelde verilerin kablolar aracılığıyla değil radyo sinyalleri yoluyla çanak anten aracılığıyla iletilmesine dayanıyor. Veriler de kablolarla taşınmak yerine radyo dalgalarıyla önce uyduya ardından da alıcıya iletiliyor. Starlink de temelde aynı teknolojiye dayanıyor ama gecikme süresi olarak adlandırabileceğimiz ping sürelerini kısaltmak ve daha hızlı veri transferini sağlamak için farklı bir yol kullanıyor.

Bir kere eskiden kullanılan uydu teknolojisinde uydular gezegenimizden 35 bin kilometre yukarıda bulunuyordu. Bu da hem veri transferi hızını düşürüyor hem de olağanüstü yüksek ping rakamlarına (gecikme sürelerine) neden oluyordu. Starlink ise uyduları yalnızca 480 kilometre yukarıda konumlandırıyor. Bu sayede gecikme yaşanmıyor ve fiber bağlantıyla alacağınız gecikme süresinden bile azını sağlıyor.

Bu çanaklar sayesinde yeryüzünün her noktasından yüksek hızda internete erişim olanaklı hale geliyor.

Bu arada gecikme sürelerini küçümsememek gerekir. Milyarlarca dolarlık kaldıraçlı işlemler yapılan borsalarda milisaniyelik farklar için bile büyük yatırımlar yapılıyor. Söz gelimi Londra ve New York arası fiber bağlantı ile 12800 kilometredeki veri transferindeki gecikme 76 milisaniye iken firmalar bu gecikmeyi 20 milisaniye daha azaltmak ve toplamda 56 milisaniyeye indirmek için fibere 300 milyon dolarlık yatırım yaptılar. Starlink’in önümüzdeki on yıllık süre içinde dünyanın her yerinden gecikme süresini 3.6 milisaniyeye kadar düşünmeyi planladığını belirtirsek Starlink’in ekonomik değerinin ne kadar yüksek olduğunu belirtmeye gerek kalmaz diye düşünüyorum.

Starlink’in Bağlantı Hızı Ne Kadar?

Şu anda saniyede 150 megabite ile 80 megabite arasında bir indirme hızı sunarken 30 megabite de yükleme hızı sunuyor. Gecikme süresi en erken beta aşamasında bile ortalama 30 milisaniye. Proje, SpaceX sayesinde indirme hızının 2021’in sonuna kadar saniyede 300 megabite’e ulaşacağını belirtiyor.

Uzun vadede gökyüzüne 40 bin uydu göndermeyi planlayan şirketin şu anda gökyüzündeki uydu sayısı 1100. Uydu sayısı arttıkça verilen hızın saniyede 10 gibabite’e kadar çıkacağını da belirtiyorlar. Ancak Starlink’in yalnızca ABD’den izin alarak gökyüzüne bu kadar çok uydu fırlatmasının çok etik olmadığını da belirtmek gerekir. 1967 yılında yayımlanan Dış Uzay Antlaşması’nın 6. maddesine göre tüm dünya devletleri uzaydaki faaliyetler esnasında verdikleri zararlardan dolayı sorumlular. Geçtiğimiz aylarda uluslararası uzay istasyonunun ilk defa dünya etrafında dönen eski bir uydu parçasına çarpmamak için manevra yapmak zorunda kaldığını da belirtelim. Gelecek on yıllarda bu işle ilgili bir düzenlemenin geleceğini düşünüyorum. En azından asgari teknik koşulların birleşmiş milletler gibi uluslararası kurumlarca yayımlanacağını tahmin ediyorum.

Devam edelim. Türkiye’deki internet servis sağlayıcıların en çok eleştirildiği konulardan biri kapasitenin üzerinde satış yapmaları ve insanların internet kesintileriyle karşılaştığına dönüktür. Bu durum Starlink’te nasıl olacak? Milyonlarca insan bu projeyi kullanmaya başladığında sistem tıkanmayacak mı?

Cowen firmasının analistleri projenin 12 bin uyduya ulaşsa bile söylediği hızlarda en fazla yarım milyon insana hizmet verebileceğine ilişkin bir rapor yayımladılar. İleride kullanıcı sayısı arttıkça tıkanıklık yaşayabileceğini ifade ettiler. Starlink konuyla ilgili bir açıklama yapmadı ancak uydu internet teknolojisinin sınırlarının da bilinenden farklı olduğu hizmete sundukları olağanüstü ucuz ve teknolojik çanak antenden de gördüğümüz üzere bir gerçek. Böylesine devrimsel bir işin bu sorun için önceden hazırlıklı olduğunu düşünüyorum.

Soğuk Havada veya Yağmurda Çalışır mı?

Biliyorsunuz fırtınalı günlerde evimizdeki televizyon hizmeti aldığımız çanaklar bile televizyon yayınlarında kesintiye uğruyor. Mobil modemler kötü hava koşullarında başarısız bir performans gösteriyorlar. Ya Starlink?

Şirket yoğun kış şartlarına dayanıklı olması için çanağı özel oalrak tasarlamış ve binlerce sinyal alıcısı olan çanağın üzerine bir de buzlanmaya karşı bir ısıtıcı yerleştirmiş ancak gene de çanağın iyi sabitlenmesi ve olabilecek en yüksek yerde gökyüzünü rahatça görülebilecek bir konumda yerleştirilmesi gerektiğini sözlerine eklemiş.

Starlink’in yörüngemizin çöplüğe dönmesine hız kazandıracağından kaygılanılıyor.

Reddit’teki kullanıcı yorumlarına baktığımızda, sistemi deneyen kullanıcılar kötü hava koşullarında hiçbir sorunla karşılaşmadıklarını ve kullandıkları internetten hayli memnun olduklarını belirtmişler ama internet bağlantısı bir uydudan diğer uyduya atlarken saniyelik yavaşlamaların olabileceğini çok zorlu hava koşullarında ise hızda düşme ve gecikme süresinde artış yaşanabileceğini belirtmişler. Görüyorsunuz insan doğa karşısında hala biraz çaresiz.

Starlink’i Türkiye’de Kullanabilir miyiz?

Speedtest’e Göre Starlink Kapsama Alanı

Resmi bir kapsama alanı haritası yayımlanmadı. Ancak Oakla’nın, insanların internet hızlarını ölçebildiği speedtest verilerine bakarak Starlink’in etkin olarak kullanıldığı alanların görseldeki gibi olduğunu söyleyebiliriz.

Starlink ABD’nin 30 eyaletinde, Kanada’da; Avrupa’da ise Almanya ve İngiltere’de etkin olarak kullanılıyor. Hizmet alanların yoğun olduğu bir diğer bölge ise Yeni Zellanda.

Aslında şu aşamada betaya katılmak için Türkiye’den çok kullanıcı olmaması bir avantaj ancak maliyeti yüksek. Diğer taraftan bu maliyeti karşılayabilecek büyük kentlerde oturan insanların da şimdilik Starlink kullanması pek mantıklı değil. Ancak kırsal alanlarda yaşayanların denememesi için hiçbir neden yok. Kırsal’da yaşayanlar mobil modemlere ya da çok daha yüksek gecikme süreleriyle hizmet veren uydu interneti firmalarına başvuracağına Starlink’i deneyebilirler.

Çevirim içi Oyunlarda Nasıl Bir Performans Gösteriyor?

En az saniyede 20 megabite bir internet hızınız varsa çevrim içi oyunların başarımı biliyorsunuz daha çok gecikme süresi olarak adlandırdığımız ping ile ilgili. Yukarıda da anlattığımız üzere Starlink’in en büyük iddiası da zaten ping sürelerini azaltmak. En erken betasında bile ortalama 30 milisaniye gecikme süresi olan Starlink, çevrim içi oyunlar için iyi bir internet sağlayıcısı olabilir.

Youtube’da Starlink bağlantısıyla oynanan bir çok çevrimiçi oyunun videosunu bulabilirsiniz.

Peki Starlink Çanağının Kurulumu Kolay mı?

Kullanıcılar kurulumun beş dakika sürdüğünü ve herhangi bir teknik desteğe gereksinim duymadıklarını söylüyorlar. Ancak kurulum yaparken çanağın gökyüzünü net bir biçimde görebilen, yüksek bir yere konulduğundan emin olmak gerekiyor. En verimli konumu bulmak içinse SpaceX tarafından geliştirilen telefon uygulamaları kullanılabiliyor.

Çanak 100 metrelik bir kabloyla birlikte geliyor ancak kullanıcılar bu mesafeyi artırmak için yaratıcı yollar kullanabiliyorlar. En önemli bilgi ise şu: Şimdilik çanağınızı mobil bir modem gibi dilediğiniz yere götürüp oradan internete bağlanamıyorsunuz. Şirket şimdilik bağlantınızı tek bir bölgeye atanacak bir biçimde programlıyor ve siz onu alıp başka bir bölgeye kurmak istediğinizde bu olanaklı olmuyor. Şirket bu kısıtlamanın fırlatılan uydu sayısı arttıkça ortadan kalkacağını söylüyor. Hem henüz otomobil, gemi ve uçak gibi ulaşım araçlarına gelmek için gerekli onayları da almadılar. Yani çanaklar hareket halinde bağlanacak teknolojiye ve biçim değiştirmeye de hazır ancak bu zaman alacak.

Starlink’in Kotası Var mı?

Bu soruya bilimsel yanıtım şu: 21. Yüzyılda ne kotası allah aşkına ne indirmede ne de yüklemede Starlink’in bir kotası yok. Gelecekte belki büyümeyi finanse etmek için düşük fiyatlı paketler çıkarırlar belki ama o zaman diğer mobil sağlayıcılardan farkı kalmayacağı için böyle bir yola gitmelerini de çok olası bulmuyorum.

Onun dışında Starlink’in tekelleşmesi ve tüm telekomünikasyon şirketlerini batırma olasılığı da işin ilginç taraflarından biri. Önümüzdeki yıllarda Amazon ve Apple gibi teknoloji firmaları da bu işe girerler diye tahmin ediyorum. Hatta Google’ın hiç internet erişimi olmayan bölgelerle balonla internet götürmek için Project Loon adında bir projesi vardı ama sanırım başarısız oldu. Benzer projeler başarılı olsa da hiçbirinin Starlink’in sahip olduğu roket fırlatan SpaceX avantajına sahip olmadığını da anımsatmak gerekir. En azından Starlink ile aynı ücrete gökyüzüne yerleşemeyecekleri bir gerçek. O meşhur reklamda da denildiği gibi gelecek gerçekten heyecan verici!

Olanağımız olsa alıp kullanıp incelemesini yazacağız ama çok pahalı sevgili okur. Geçen dayanamadım incelemek için Call of Duty Modern Warfare’in 2019’da çıkanını aldım. İnsanın canını yakıyor gerçekten. Her neyse umarım bu teknolojileri deneyimlemek için fazladan paramızın olduğu ya da para harcamaya gerek kalmadan şirketlerin bize kendiliğinden ulaştığı bir web sitesi oluruz. Böylesi çok zor. Heheh. Bir sonraki yazıda görüşene dek kendine iyi bak.