Umberto Eco imzalı Cecü’nün Yer Cüceleri öyküsü, uzaydaki bir gezegene uygarlık getirmek düşüncesiyle yola çıkan bir kozmonotun maceralarını anlatmaktadır. Gittiği gezegende dostça karşılanan kozmonot, uygarlığın iyi bir şey olduğunu anlatmaya çalışırken dünyaya bakmış ve baktıkça kendi gezegenimizi getirdiğimiz duruma utanmaktan kaçamamıştır. Anlatının sonunda ise bu durumla nasıl başa çıkılacağı çocuk okurlara bırakılmış ve çocukların düşünme süreçleri etkin kılınmaya çalışılmıştır. Umberto Eco bunu yaparken uyuşturucu kullanımının gittikçe daha küçük yaşlara düştüğü dünyada bağımlılıkla mücadelede bile duyarlık göstermiştir:
“Ya şu diye soracak olursanız;
O da, bizim uyuşturucu dediğimiz bir maddeden tüketmiş ve hastanede uyşturucu alırken kulandığı pis iğnelerden kaptığı hastalıkları iyileştirmeye çalışıyorlar. Şuradaki de bir motosikletin altında kalarak ezildiği için,
Ona plastik bir takma bacak takıyorlar. Az ileridekinin, gıda zehirlenmesi geçirdiği için midesi yıkanıyor.
İşte hastane buna yarar!
Sizlere de iyi bir buluş gibi görünmüyor mu?
“Buluş olup olmadığını” demiş yer cücelerinin başı,
“tartışamam. Ama, ne sigara içtiğimiz, ne uyuşturucu ne de bunun için iğne kullandığımız, motosikletle de dolaşmadığımız, bostanlarımızda ve ağaçlarımızda yetişen taptaze sebze ve meyvelerle beslendiğimiz için bizler pek ender olarak hastalanırız;
İyileşmek için de tepelerde güzel bir gezinti yapmak yeterli olur.
Bakın bay keşfedici, aklıma güzel bir düşünce geldi,
Neden biz Dünya’ya gelip, sizi keşfetmiyoruz?” – Sayfa 104
Şiddet, uyuşturucu ve benzer ögelerin çocuk edebiyatı metinlerinde yer almasının bir sakıncası yoktur. Önemli olan bu ögelerin meşru ve özendirici bir biçimde kullanılmamasıdır. Umberto Eco bu farkındalıkları yaratırken ressam Eugenio Carmi ise bu anlatılanlarla muhteşem bir uyum içinde dünyamızı aşağıdaki gibi siyah beyaz bir resimle göstererek metni zenginleştirmiş anlamı çoğaltmıştır.
BOMBA VE GENERAL
Bomba ve General öyküsünde ise atom bombaları olan ve onları atmak için fırsat kullayan bir general anlatılmaktadır. General başlangıçta siyah tonlarının yoğunlukta olduğu bir biçimde resmedilirken Atom bombaları ve atomlar da gri rengin yoğunlukta olduğu biçimde resmedilmiştir.
“Çizgi: Resmi oluşturan ve hatlarını belirleyen ögedir. Ressamlar, koyu ya da soluk, ağır ya da hafif, bütün ya da kesik, kalın ya da ince, düz ya da kıvrımlı ya da tüm bunların bileşimi olan çizgileri kullanmayı yeğleyebilir. Okyanus ve geniş düzlük resimlerinde çizgiler baskın şekilde yataydır; yarattığı etki ise sessizlik ve sakinliktir. Eğer okyanus rüzgarlı ise o zaman çizgilerin hareketi, duyguyu ve rüzgarı da duyumsatacak biçimde çapraz ve yukarıya doğru olabilir. Bu seçimlerin her biri farklı görsel etkilere yol açar ve çeşitli ruh halleri oluşturmaya yardımcı olur.” (Tomlinson ve Short, 2011:83). Eugenio’nun her çizimi metinle büyük bir uyum içinde ve estetik duyarlıkla çizilerek metnin duygusunu okura geçirebilmeyi başarmıştır. En sonunda atomların bombaların içinden kaçmalarıyla generalin bir otelde kapı görevlisi olarak işe başlamasının resmedildiği an çarpıcıdır.
ÜÇ KOZMONOT
Üç Kozmonot adlı öyküde uzaya çıkan birbiriyle rekabet halindeki Rus, Çinli ve Amerikalı’nın konuşmalarına yer veren Eco, barış duyarlığını devindiren paragraflar kurgulamış, Eugenio Carmi ise bu paragrafları anlatıya uygun bir biçimde resimlemiştir.
Bir Çinli, Rus ve Amerikalı’nın yer aldığı klişeleşmiş masal kalıplarının kullanılmasından zevk alan çocuklar için macera dolu bir anlatı hazırlayan Umberto Eco, yapıt boyunca çocukların belleğine sorumluluk veren onları düşünmeye itecek çizimlerle hazırlanmış bir kurgu ortaya koymuştur. Yapıtın 4 yaş ile 8 yaş arasında çocuklara okunabilecek nitelikli bir çocuk edebiyatı eseri olduğunu düşünmekteyiz.
Buraya yapıtın içindeki duyarlı çizimlerden tanıtım amaçlı birkaç örnek bırakıyorum:
KAYNAKÇA
Brown, Darol Lynch; Tomlinson, Carl, M. ; Short, Kathy G. (2011) Essential of Children’s Literature, Pearson Education, Inc., USA.
Bu girdi, Ankara Üniversitesi’nde Prof. Dr. Canan ASLAN’ın Türkçe Eğitimi Doktora programında yürütmüş olduğu Çocuk Edebiyatı ve Duyarlık Eğitimi dersi için hazırlamış olduğum incelemenin sonuç bölümüdür.