ÇOCUK EDEBİYATI VE DUYARLIK EĞİTİMİ
KİTABI İNCELEMESİ
Yazar: Prof. Dr. Canan ASLAN
Onur TAŞDEMİR
Doktora Öğrencisi
Çocuk Edebiyatı ve Duyarlık Eğitimi kitabını, sanatın ve özelinde edebiyatın insan duyarlığını geliştirmedeki büyülü gücüne inandığı için kaleme aldığını belirten Aslan (2019). bunu bilişsel ve duyuşsal davranışların gelişimi için en kritik dönemde gerçekleştirmek gerektiğini düşünmekte, bu bakımdan da çocuk edebiyatını önemsemektedir.
Kitap,
- Duyarlık ve Duyarlık Eğitimi
- Sanatın ve Edebiyatın İnsan ve Toplum Yaşamı Açısından İşlevleri
- Çocuk Edebiyatının Çocuğun Çeşitli Gelişimleri Açısından İşlevleri ve Çocuğun Duyarlık Eğitimine Katkısı
- Edebiyat Yapıtları İnsanı Nasıl Duyarlı Kılar?
- Duyarlık Eğitiminde Çocuk Edebiyatı Ürünlerinden Yararlanma ve Örnek Bir Uygulama
olmak üzere beş bölümden oluşmaktadır.
Birinci bölümde Aslan (2019), duyarlık sözcüğünün kapsadığı kavram alanını tartışmış ve duyarlığın tanımını: “Yalnızca kendi yaşamıyla ilgilenmeyip başkalarının yaşadıkları sorunların, duyguların da farkında olma, başkalarına yapılan haksızlıklara ve kötülüklere kayıtsız kalmama, usunu ve yüreğini işe koşarak bunları sorgulama ve eşduyumsal(empatik) bir ilişkiye girerek bunlara karşı çıkma; insana ve doğaya bilinçle, sağduyuyla, anlayışla, sevgiyle, hoşgörüyle yaklaşma yeteneği” biçiminde yaptıktan sonra duyarlık eğitiminin nitelikli metinlerle nasıl yapılabileceğini ele almış daha da önemlisi çocukları bu metinlerin alımlayıcısı konumuna getirmek için çalışmak gerektiğini belirtmiştir.
Türkiye’de sürdürülmekte olan programların duyuşsal beceriler tarafında yoksul olduğu düşünüldüğünde duyarlık eğitiminin yapılabilmesi için önce duyu ve duygu eğitiminin gerçekleşmesi gerektiğini belirten yazar, öğrencilerin ulusal ve evrensel değerlerle donanmasının beklenmekte olduğunu aktarmaktadır.
Sanat ve Toplum
İkinci bölümde sanat ve toplum ilişkisi ele alınmıştır. Sanat yapıtlarının eğitimde kullanılması gerektiğine değinilmiştir. Sanatçı, yapıtını toplum için ortaya koymamış olsa bile sanat yapıtının toplumsal bir yanı olduğu vurgulanmıştır. Sanatın, amacı öğretmek olmayan en iyi öğretme aracı olduğuna dikkat çekilmiştir. Bu noktada nitelikli yapıtın ideolojiden ve öğüt vermekten uzak, yalnızca yaşam gerçekliğini ele alan ve bu sayede gizil bir öğrenme sunan yapıt olduğunu belirtmek gerekir. Sanat, toplumları sürekli daha iyiye götüren, insandaki eş duyum ve farklı bakış açıları kazanma becerisini geliştiren önemli bir kavramdır.
Kitabın üçüncü bölümünde duyarlığın köklerini oluşturabilmek için duyu ve duygu eğitiminde bebeklik ve çocukluk döneminin önemli olduğunu aktaran yazar, duyuları devindiren sanat yapıtlarıyla çocukların, duygularını nasıl yaşaması gerektiğini öğrendiğini, bu kritik dönemde çocukların duyusal olarak varsıl alanlarda büyümesi gerektiğini, çocuk edebiyatının insanın sanatla ilk temasını sağlayan araç olduğunu, bu sayede çocukların duyuşsal anlamda kalıcı öğrenmeler edinirken düşünme becerilerinin de geliştiğini belirtmektedir.
Dördüncü bölüm, edebiyatın insanı sağalttığının, duyarlı kıldığının Emin Özdemir, Adnan Binyazar gibi deneyimli eğitimcilerin yazılarından çarpıcı örneklerle somutlandığı bölümdür. Edebiyat insanı teselli eder, yaşamı daha dayanılır kılar ve bizi daha iyi bir insan durumuna getirir.
SON YORUM
Akademik bir kitap olmasına rağmen kolay okunabilir biçemi ve bölüm başlarındaki yazınsal alıntılarla bellek açıcı bir okuma sunan Çocuk Edebiyatı ve Duyarlık Eğitimi’nin beşinci bölümünde, anlatılanların uygulamaya dönük örnekleri verilmiş ve alana “duyarlık atölyesi” adıyla yepyeni bir kavram kazandırılmıştır. Çocuklar duyarlık atölyesindeki küçük sahneyle okudukları metinlerin derin dünyasına öğretmenlerin de yardımıyla girecek, etkinlikler sayesinde nitelikli metinlerin alımlayıcısı konumuna gelecek, öğretmenleriyle, arkadaşlarıyla ve dünyayla derinlikli bir ilişki kurabileceklerdir.
Özetle, Çocuk Edebiyatı ve Duyarlık Eğitimi kitabı her bölümünde yazarın varsıl bir okuma kültürüne sahip olduğunu sezinlediğimiz, iyi metinlerle çocukların yeni ve daha yaşanılabilir bir dünya kurabileceklerine okuru ikna eden, alana sunduğu katkının yanında anne babalar için de faydalı olacabilecek nitelikli bir yapıt.
KAYNAKÇA
Aslan, C. (2019) Çocuk ve Edebiyatı ve Duyarlık Eğitimi, Ankara: Pegem Yayıncılık.