Size dünyanın ilk çizgi roman karakteri The Yellow Kid karakterinden söz edeceğim ama önce mizahın Türkiye’deki görünümü ile başlamak istiyorum. Eskiden Türkiye’de yerleşmiş bir mizah okuru vardı sevgili okur. Çizgisinden karikatürün sahibini hemen tanıyacak okurlardı bunlar. Mizah dergilerinin de belli başlı özellikleri vardı. Özellikle cesur olmak ve politik eleştiri bizim dergilerimizin en temel nitelikleriydi. Gırgır’ın 82 ve 83 yıllarında yarım milyona yakın satış rakamlarına ulaştığı bir ülke vardı. 90’larda da satış rakamları 100 bin le 300 bin arasında değişiyordu. Mizah dergileri Türkiye’de her zaman popülerdi.
Bir de bu dergiler Rock grupları gibiydi. Kurulurlardı sonra dağılırlardı bölüne bölüne çoğalırlardı. Hatta bu sebeple kendilerini sol fraksiyonlara da çok benzetirler. Penguen vardı ondan ayrılanlar Uykusuzu kurdu vesaire uzar gider bu liste. Günümüzde Uykusuz ve Penguen gibi dergiler hala varlığını sürdürüyorlar kemikleşmiş bir kitleye de sahipler. Ancak basılı yayının neredeyse yok olmaya yüz tuttuğu için günümüzde satış rakamları çok yüksek değil.
Özellikle son on yirmi yıldır garip de bir durum var. Mizah dergileri alanlar sadık okurlardır. Bu dergiler bu kitleyle kurduğu etkileşimle ayakta kalırlar ama nedense Türkiye’de gençlikten yetişkinliğe geçerken bu dergiler alınmayı bırakılır. Bu da garip bir şey halbuki mizah dergileri genelde sadık okurlara sahiptir ve belki aldığı tat da artacaktır. Burada eski mizah okurları niteliğin düştüğünden dert yanabilir. Çok kızamam haklı olabilirler.
Türkiye’de mizah dergilerinin geçirdiği evrim ayrı bir edebiyat çalışmasının konusu olabilir. Ki gelecekte bu alanda bir makale üretebilirim. Ancak bugünkü konumuz bu değil. Dünya’daki durumla ilgili. Size dünyanın ilk çizgi roman ya da karikatür karakteri diyebileceğimiz karakteri The Yellow Kid karakterini tanıtacağım.
DÜNYANIN İLK ÇİZGİ ROMANI AMERİKA’DAN ÇIKMA
Dünya’nın ilk çizgi roman karakteri bugün de sahip olduğu çizgi roman kültüründen de şaşırmayacağımız üzere Amerika’dan çıkma sevgili okur. Elbette Avrupa’ya geldiğinde daha politik kimlik kazanan ve karikatüre doğru evrilen bir durum var. Ama ortaya çıkışı Amerika. Richard F. Outcault adında bir adam var. Bu adam sarı tişörtlü bir karakter yaratıyor ve ilk olarak 1894 yılında da Truth adındaki bir dergide yayımlatıyor. Öykü devamında 1895 yılında New York Journal gazetesine geçiyor ve 1898 yılına kadar da orada varlığını sürdürüyor. Richard F. Outcault, New York Journal’in Pazar ekinde çıkan ve eğlence ya da politik eleştiri amaçlı üretttiği karikatürlerinde Hogan’s Alley takma adını kullanıyor. Bu bizde de çok yaygın. Eğlence amaçlı ya da rahat hareket edebilme amaçlı takma isimler kullanır çizerler. Bir ara Uykusuz’daki Memo Tembelçizer söz gelimi…
Yellow Kid, ilk çıktığı yıllarda eleştiriliyor da tabi. Hatta kendisiyle bağlantılı olarak saygın gazetecilerin bir bölümü Yellow Jurnalizm dedikleri, kağıt satmak için sansasyonel haberler üreten habercileri eleştirdikleri bir ad da kullanıyorlar. Ancak Hogan’s Alley asıl amacın yetkin okuyucuyu da mizaha dahil etmek ve eleştirel düşünmelerini sağlamak olduğunu belirtiyor. Gerçi eleştiriler Yellow Kid’n popüler olmasını engellemiyor. Zamanında o kadar popülerleşiyor ki tişörtleri bile satılıyor. Kurgu kahramanları tişörte basma geleneği 100 yıl önce de varmış demek ki.
Diyor ve yazımı da burada çat diye sonlandırıyorum.
NOT: Eskiden sıkı bir Uykusuz okuruydum bu arada. Tüm yazarlar tarafından imzalı posterlerim var. Umut Sarıkaya imzalı iki öykü kitabım ve Ersin Karabulut imzalı bir çizgi romanım var. Ben de maalesef üniversite ortasında bıraktım bu alışkanlığımı. Edebiyat dergilerine geçtim daha çok. Ancak hala Umut Sarıkaya’nın çıkardığı Naber’i görürsem kaçırmam alırım hevesle yeni sayısını beklerim. Alçak çıkarmıyor o ayrı. Onun dışında Kafa gibi dergiler de var ama ben hem çok popülist buluyorum hem de beğenmiyorum sevgili okur.
Eyyorlamam bu kadar kendine iyi bak.